Saturday, December 26, 2009
कार्यक्रम तालिका
नेपा:या राष्टि्रय ध्वाँय् न्हापा हे ब्वयेका: तयेगु व ज्याझ्व: न्ह्याके१२.०० ता उदघोष्ाण्ाया नापनापं नेवा: राज्यबारे आैचित्य व उद्देश्य ( मल्ल के. सुन्दर व रजनी महर्जन नेपा:या राष्टि्रय म्ये हायेके 'सयौं थुङ्गा फूलका...' ज्याझ्व:या नाय: ल्यये ( नरेन्द्रभत्तm हाडा पाहाँपिंन्त थासय् फ्यतुके १ २ ३ ४१२:२० लसकुस न्वचु नरेश ताम्रकार, छØाञ्जे, संघर्ष्ा समिति१२.२५ उलेज्या ( थीथी जातीय खल:पुच:या नाय: व छम्ह मय्जु प्रतिनिधिपाखें बखुं ब्वयेका: मंका: कथं उलेज्या१२.३० नेवा: ध्वाँय् संघर्ष्ा समितिया भिmगू कव:या नाय:पिन्सं मंका: कथं ब्वयेके१२.४० नेवा: राष्टि्रय म्ये हायेके नेवा: ध्वाँय्या ब्याच राजनीतिक नेतापिन्त इने ( उर्मिला डंगोल, दांभरिं, संघर्ष्ा समिति१२.५० नेवा: राज्य घोष्ाण्ाा नाय: नरेेन्द्रभत्तm हाडा१३.०० संघर्ष्ा समितिया सल्लाहकारपिंपाखें वेलुन ब्वयेके ( पद्मरत्न तुलाधर, तीर्थराम डङ्गोल, भीमसेनदास प्रधान१३.०५ नेवा: राज्यया लागा घोष्ाण्ाा सुजीव बज्राचार्य१३.१० नेवा: राज्यया ध्वाँय्या ब्याख्या वदन शर्मा राजोपाध्याय१३.१५ नेवा: राज्यया भाष्ािक नीति हरिक ृष्ण्ा व्यञ्जनकार१३.२० नेवा: राज्यया सांस्क ृतिक नीति प्रेम महर्जन१३.२५ नेवा: राज्यया शिक्ष्ाा नीति पवनमान श्रेष्ठ१३.३० नेवा: राज्यया आर्थिक नीति मनोज नेवा: खडगी १३.३५ नेवा: राज्यया समावेशी नीति वीरेन्द्रभत्तm श्रेष्ठ१३.४० नेवा: राज्यया गैरनेवा: व अल्पसख्यकत सम्बन्धी नीति मंगलक ृष्ण्ा सिंह१३.४५ आदिवासी जनजातिपिनिपाखें भिंतुना पासाङ शेर्पा (अध्यक्ष्ा नेपाल आदिवासी जनजाति महासंघ)१३.५० सभासद् इन्द्रबहादुर गुरुङ (अध्यक्ष्ा, आदिवासी जनजाति सभासद् सभा (ककस)१३.५५ नेवा: सभासद्पिंपाखें भिंतुना १३.५५ राघववीर जोशी१४:०० बुद्ध साय्मि१४.०५ सपना प्रधान मल्ल१४.१० क ृष्ण्ाा अमात्य१४.१५ हिसिला यमी१४.२० डा. मङ्गलसिद्धि मानन्धर१४.२५ तीर्थराम डंगोल१४.३० नारायण्ाकाजी श्रेष्ठ/हितमान शाक्य१४.३५ राज्यपुन:संरचना समितिया नाय:यात नेवा: ध्वाँय व नक्सा ल:ल्हाये१४.४५ राज्यपुन:संरचना समितिया नाय:पाखे भिंतुना ( लोकेन्द्र विष्टमगर१४.५० राजनीतिक दलयापाखें भिंतुना १. २. ३. ४.१५.१० पद्मरत्न तुलाधर सल्लाहकार नेवा: स्वायत्त राज्य मंका: संघर्ष्ा समिति १५.१५ सुभाय् न्वचु ( भिमसेनदास प्रधान१५:२० क्वचायेके (
नेवा: राज्यदुने गैरनेवा: व अल्पसंख्यकतय् अधिकार
नेवा:दुने समावेशीकरण
नेवा: स्वायत्त राज्यया आर्थिक नीति
राज्यया धुकूयात त:मियायेगु व उकिया लिधँसाय् राज्यदुनेया सकल नागरिकयात सामाजिक, साँस्कृतिक व आर्थिक ल्याखं सम्पन्न यासें समाजय्दुगु फुक्क कथंया विभेद व शोषणयात न्हंकेगु नेवा: स्वायत्त राज्यया आर्थिक नीतिया मू आजु जुइ । कृषिया ख्यलय् मा:गु सुधारयायेत वैज्ञानिक भूमिसुधारया पाय्छिगु नीति नालेगु व वैज्ञानिक भूउपयोगया योजना दयेका: नेवा: स्वायत्त राज्यय् आ: ल्यनाच्वंगु बुँ व खालिगु थाय्यात वातावरण मैत्री व नेवा: साँस्क ृतिक सम्पदा अनुकुल छØलेत मा:गु पला: ल्ह्वनी । नापं कृषियोग्य बुँयात ल्यंकेगु निंतिं विशेष पला: ल्ह्वनी । उद्योग, वाणिज्य व ब्यापारया ख्यलय् नेवा:तय्के एेतिहासिक इलंनिसें दुगु ज्ञान व प्रतिष्ठाया ब:कया: नेवा: स्वायत्त राज्यया माथं आर्थिक समुन्नतिया लागिं विशेष आर्थिक नीति दयेका: विशेषत: नेवा: राष्टि्रय पुंजीपति व उद्योगपतिपिनिगु संरक्षण व सम्बर्द्धनयापाखे मा:गु लँपु लुइकीगु जुइ । नेवा:तय् थ:गु बिस्कंगु कला कौशलया सिपयात र्इ कथं न्ह्यज्याकेगु व उकियात संरक्षण सम्वर्द्धनयायेगु कथंया आर्थिक नीतिपाखें ब:बी ।समताया सिद्धान्तय् आधारित वितरण प्रणाली व प्रगतिशिल करया ब्यवस्था याना: सामाजिक न्यायया लँपुइ राज्यया फुक्क ज्याखँ न्ह्याकी ।
नेवा: स्वायत्त राज्यया शिक्षा नीति
नेवा: स्वायत्त राज्यया सांस्कृतिक नीति
नेवा: स्वायत्त राज्यया भाषिक नीती
नेपा:या गौरवशाली सांस्कृतिक सम्पदा अले नेवा:तय्सं थ: मांभाय्या माध्यमं सरकारी व गैरसरकारी ख्यलय् च्वया: व न्ववाना: अभिब्यत्तmि बी दइगु नैसर्गिक अधिकारया सम्मान यासें नेपालभाषायात नेवा: स्वायत्त राज्यया मू माध्यम भाय कथं छØला यंकि । नेपालभाषाया साहित्य, वाङ्गमय व लिपिया विकास, संरक्षण व सम्बर्द्धनया निंतिं विशेष नीति नाली । नेवा: स्वायत्त राज्यया शिक्षण संस्थाय् आख: ब्वंकीगु व स्यनीगु भाय् नेपालभाषा जुइ । थ्वहे भासं पाठØ ज्वलं दयेकीगु जुइ । नेवा: भाय् मस्त व त:धिकपिन्त अनिवार्य कथं नेपालभाषा स्यानीगु ज्या विद्यालयपाखें न्ह्याकी । अथेहे प्रशासन व न्यायालयदुने छØलाबुलायया मूभाय् नेपालभाषा जुइ । मेखे नेपालभाषा माध्यमं थीथी संञ्चार माध्यम न्ह्याकी । नेवा: स्वायत्त राज्यदुने दुपिं गैरनेवा:तय् भाय्यात नं सम्मान यासें उमिगु निंतिं वैकल्पिक रुपं मेगु छगू भाय् छØलेगु अवसर दइ ।
नेवा: स्वायत्त राज्यया लागा
नेपालमण्डल म्हिग: नेवा:तय्सं शासनसत्ता न्ह्याकाव:गु एेतिहासिक लागा ख: थें थुगु लागादुने गुलिखे गैरनेवा: आदिवासीत नं सलंस: दँ न्ह्यवनिसें थ:गु थाय्बाय् दयेका: च्वनावयाच्वंगु सत्य ख: । म्हिग:या नेपालमण्डलदुने दुथ्यागु फुक्कं गैरनेवा: आदिवासी समुदायया अधिकारया सम्मानयासें उपिं गन गन उप्व: उप्व: ल्याखय् थ:थ:गु थाय्वाय् दयेका: पुलांगु इलंनिसें थौंतक च्वनावयाच्वंगु ख: उज्व:गु गां व नगर लागाय् निश्चित रुपं उमिगु हे अग्राधिकार दइ । अथेहे म्हिग:निसें नेवा:तय् शासनया केन्द्र जुयाच्वंगु एेतिहासिक नेपालमण्डलदुनेया गनगन मेमेगु अदिवासीसिबें उप्व: ल्याखय् नेवा:त पुलांगु इलंनिसंे आ:तक थातं च्वनावयाच्वंगु उज्व:गु महानगर, फुक्क उपमहानगर, नगर व गाबिस दुथ्यागु लागा नेवा: स्वायत्त राज्यया लागा ख: । अथेहे थुज्व:गु नगर वा गाबिसनाप स्वानाच्वंगु जल व जङ्गल थुज्व:गु प्राकृतिक श्रोतया ब्याक्क लागा नं नेवा: स्वायत्त राज्यदुनेया लागा खत ।
नेवा: स्वायत्त राज्यया घोषणा
संविधान सभायापाखें न्हूगु संविधान च्वया: नेपा: देय्यात न्हूधा:यायेगु झ्वलय् थुगु नेवा: राष्ट्रयात संवैधानिक अधिकार बिसें स्वायत्त व स्वशासित राजनीतिक इकार्इ कथं धस्वाकेत आर्थिक व मेमेगु साधन श्रोतया लिधँसाय् नं संभावना दुगुलिं,
नेपा:यात संघीय लोकतान्त्रिक गण्ातन्त्र देय् दयेकेत संविधान सभापाखें कुत: यानाच्वंगु थ्व इलय् नेवा:त थ:पिन्सं हे एेतिहासिक व जातीय म्हसीकाया लिधँसाय् स्वायत्त राज्यया अधिकार सुनिश्चिता जुइमा: धका: ब्याक्क थ्वयेकावयाच्वंगु स:यात नालाकासे,
आदिवासी अधिकारसम्बन्धी विश्वब्यापी घोषणापत्रया मान्यता, अन्तरराष्टि्रय श्रम संगठन महासन्धी ( १६९ पाखें सकल आदिवासीपिन्त थ:थ:गु एेतिहासिक लागाया प्राकृतिक श्रोतय् अग्राधिकार सुनिश्चितयानात:गु व राजनीतिक व नागरिक अधिकारसम्बन्धी अन्तरराष्टि्रय महासन्धी व आर्थिक, सामाजिक व साँस्कृतिक अधिकारसम्बन्धी महासन्धीपाखें प्रत्याभूतयानात:गु आत्मनिर्णयया अधिकारया खँया ब:कासें, म्हिग:या एेतिहासिक कालय् तहाक:गु र्इतक नेवा: राष्ट्रयात क:घाना: नेवा:तय् आदिभूमिदुने राजनीतिक व प्रशासनिक इकार्इ न्ह्यानाच्वंगु व नेपालमण्डल नामं उकिया अस्तित्व तकं दुगु खँयात लुमंकुसें उगु नेपालमण्डल लागाय् म्हिग:निसें थौंतक मदिक्क गनगन नेवा:त थ:गु आदिभूमि कथं थाय्बाय् दयेकाच्वनावयाच्वंगु व गन गन उपिं मेमेगु आदिवासीत सिबें उप्व: ल्याखय् दु उगु फुक्क लागा दुथ्यागु समष्टिगत भूभाग हे नेवा: स्वायत्त राज्य ख: ।
संघीयताया मान्यता कथं स्वायत्तता, स्वशासन, अग्राधिकार व आत्मनिर्णयया अधिकार छØला: थुगु राज्य न्ह्याकेगु संवैधानिक अधिकार ख: ।
Friday, December 25, 2009
Saturday, December 12, 2009
Friday, December 11, 2009
Thursday, December 10, 2009
Wednesday, December 9, 2009
नेवा: झण्डा – प्रतिकको व्याख्या
यसको आकार आयताकार हुनेछ । चौडाइ र लम्बार्इ १:१.५ अनुपातमा हुनेछ । झण्डाको प ृष्ठभूमिको रंग र यस भित्र समेटिएका विभिन्न चिन्हबाट नेवारहरुको सांस्क ृतिक विशेष्ाता र वर्तमान रुपमा चलिरहेको राजनीतिक शत्तmि दुबै पक्ष्ालार्इ समायोजन गनर्े प्रयास गरिएको छ । ट्ट मध्यभागमा झण्डाको चौडार्इको आधा आकारको ९छण्५ या तजभ कष्शभ दचभबतज० र त्यसको व्यास सेतो कमलको अष्टदल र त्यसभित्र रातो घेरा र बीचमा भmण्डाको माथितिर फकर्ेको पहेंलो तारा रहनेछ । ट्ट सेतो कमलको अष्टदल नेवारहरुको कुनै पनि शुभकार्य लागि राखिने सांस्क ृतिक प्रतीक अष्टमंगल । शास्त्रीय परम्परा अनुसार अष्टमात ृका । बौद्ध परम्परा अनुसार आर्य अष्टाङ्गिक मार्ग तथा सम्पूर्ण्ा नेवारहरुको साभmा सांस्क ृतिक पर्व अनुसार अंगीकार गरी म्हपुजामा बौद्ध, हिन्दु र अन्य मण्डपको रुपमा प्रयोग गरिने आक ृति( सेतो कमलको अष्टदल नेवार संस्क ृतिको सम्पूर्ण्ा पक्ष्ँको प्रतिनिधित्व गनर्े साझा र सर्वमान्य प्रतिक हो । ट्ट माथिपट्टि टुप्पो फकर्ेको पहेंलो तारा नेपालको नया“ राज्यपुनर्संरचनाको क्रममा नेपालको राजनीतिक क्ष्ाितिजमा नेवा: स्वायत्त राज्यको रुपमा उदय भएको राजनीतिक शत्तmिको प्रतीक हो । पहेंलो ताराको वरिपरि रहेको रातो घेरा–सम्पूर्ण्ा नेवारहरुलार्इ एकताको सूत्रमा आवद्ध गनर्े सूत्र प्रतिबद्धताको प्रतीकको हो ।
पुस 11 गते दशरथ रङ्गशाला वनेनु
नेवा: जागरण्ा मञ्च
Tuesday, December 8, 2009
नेवा: जागरण अन्तरकि्रयाय् नेवा: स्वायत्त राज्यया नितिं नेतातय्गु स:
नेवा: स्वायत्त राज्यया नितिं थीथी राजनैतिक दलनाप आबद्ध जुयाच्वंपिं नेवा: नेतापिं पूर्ण्ात: प्रतिबद्ध जक मखु, थुकिया नितिं थ:थ:गु राजनीतिक दलय् दुने छगू हदतक खँ ब्याकेफुगु स्थितिइ नं थ्यंगु दु । एनेकपा माओवादीया सभासद् दिलिप महर्जनया दावी ला थ:पिनिगु पार्टी हे स्वायत्त राज्यया नितिं मुख्य कर्ता हे ख: । वय्कलं थुकथं खँ तयादिल कि माओवादी दुने नं गुम्हं
बर्म्हूवादी खँय् गुम्हं रिजभर्ेसन दुपिं मनू दु धका: गुगुं गुञ्जायसतकं मदु । तर वय्क:या खँयात नेपाली कांग्रेसया भाजु भीमसेनदास प्रधानं खण्डन यासें नेपा:या संविधानय् संघीय धइगु खँग्व: दुथ्या:गु माओवादीतसें याना: मखु, तरार्इ आन्दोलनं याना: ख: धइगु खँ लुमंका बियादिल । मेखे स्वायत्त राज्यप्रति व्यक्तिगत रुपं पूर्ण: प्रतिबद्ध जुया: नं नेकपा एमाले दुने लाचार किपालु जक ख:ला धका: अनुमान जुयाच्वंम्ह राजेन्द्र श्रेष्ठं नं गुगु लाचारी मप्वंकुसे दावी यानादिल – नेवा: स्वायत्त राज्यया खँय् एमालें आधिकारिक रुपं निर्णय याये धुंकल, फुक्कं जिं घइथेंहे पारित जुइधुंकल, छता निता जक खँ दनि । अथे जूगुलिं शंकर पोख्रेलपिसं छु धयाच्वन धइगु खँया ल्यूने वनां मज्यू । वय्क:या धापूकथं एमालें वय्क:या लाइनयात अधिकारिकता बीधुंकल व एमाले दुनेया बम्हर्ूवादीत आ: आधिकारिक पक्षाय् मखसे विपक्षी पक्षय् ला: वने धुंकल धइगु वय्क:या धापू खनेदत । हानं नेपा: राष्टि्रय पार्टी ला नेपा: राष्टि्रय पार्टी हे जुल । बम्हर्ूतसें नेतृत्व यानाच्वंगु मेमेगु तत:धंगु दलया झ्वलय् हे तयेयंकूगु उगु दलया नाय: डा. केशवमान शाक्ययात भचाहे चित्त बुझे मजू ।
वंगु शनिवा: नेवा: जागरण मञ्चया ग्वसालय् जूगु नेवा: स्वायत्त राज्य सम्वन्धी राजनीतिक नेतात नापया अन्तकिर््रया ज्याझ्वलय् नेवा: स्वायत्त राज्यप्रति थ:थ:गु अवधारणा तयेगु ज्या जुल । थुकि सकसिनं थ:थ:गु व थ:थ:गु दलया विचा: हे न्ह्य:ने तल । तर थौंतक थ्यंबलय् छगू निष्कर्ष धा:सा पिंहा वल कि म्हिग: नेवा: आन्दोलन व राजनीति गथे परम्पराविरोधी तत्व जुयाच्वंगु ख: आ: व स्थितिइ ह्यूपा: वल । "भाषा जाति" कि "राजनीति" ? धइगु खेमाबन्दीया अन्त्य जुल । नेवा: दथुइ वया: हेकुसाद्य: जुया: तत:धंगु भाषण यायेगु अले थासय् थ्यनीबलय् बम्हर्ूवादी नेता नीतिया पक्षपोषण यायेगु दिनया बुलुहुँ अन्त्य जुया वंगु दु । झीगु पक्षय् आपालं ह्यूपा: वये धुंकल, तरत्या:बूया फैसला जुइगु ल्यंहे दनि । वयांल्यू न संघर्ष ला न्ह्याइ हे तिनि । थ:गु क्वथाय् च्वना: नेपालभाषा कविता च्वया: पिकालं नं शासकतय्गु कोपभाजनया शिकार जुइगु इलंनिसें नेपालभाषा मंका: खल:या स्थापनातकया र्इ नं झीगु हे इतिहास ख: । अले नेपालभाषा मंका: खल:या नाय: जुयाच्वंम्ह मनू राष्टि्रय पंचायत थ्यंबलय् नं अन "भाषा" या नां काल धा:सा "जोकर" जुइगु बाहेक छुं लव: मदइगु स्थितिंनिसें कया: संविधानसभाय् हे सभासदत थ:पिनिगु जाति भाष्ााया नापं पुच: मुनीगु अवस्थातकं थ्यन । थ्व झीगु आन्दोलनया हे त:धंगु उपलब्धि ख: । बम्हर्ूवादीतसें आरसिसि ढलान थें याना: दयेकेधुंकूग सेटअपय् छगू तग्व:गु नँ मुगलं छ्यात्तुमत्तु छ्याना: तछ्याये धुनागु दु व झीगु कथंया सेटअप दयेकेत झीपिं न्ह्यचिला च्वनागु दु । वास्तवय् नेवा: जागरण मञ्चया सल्लाहकार भाजु लक्ष्मण राजवंशीजुं धयादीगु खँ नं छगूकथं पाय्छि हे ख: राजनीतिक दलय् दुथ्याना: नेता जुयाच्वंपिं नेतातय्त नेवा: स्वायत्त राज्य मवलं छुं पाइमखु, तर नेवा: जूगु नातां हे बम्हर्ूवादी सेटअपय् नेवा:त न्ह्याक्व त्याग तपस्या या:सा थासय् मथ्यं ।
Thursday, December 3, 2009
नेवाः राज्य घोषणा किन ?
माओवादीले पुस १ गते काठमाडौंमा नेवाः स्वायत्त राज्य घोषणा गर्दै छ । कात्तिकमै स्वायत्त गणराज्य घोषणा गर्ने कार्यक्रम स्थगित भएको थियो, नेवाः राज्य र ताम्सालिङको सीमाविवादका कारण । अब ताम्सालिङ राज्यको घोषणा रोशीपारि काभ्रेको तिमालमा गर्ने भएको छ र घोषणास्थलको विवाद सुल्भिmएको छ ।
अर्काेतिर पुस ११ गते नेवाः स्वायत्त राज्य संयुक्त संघर्ष समितिले पनि नेवाः राज्य घोषणा गर्दै छ । सो समितिले नेवाः राज्यको झन्डा र नेवाः राष्ट्रिय गान पनि बनाइसकेको छ । संघर्ष समितिको एक घटक हो माओवादीको जातीय संगठन नेवाः राष्ट्रिय मुक्ति मोर्चा । पुस ११ को संयुक्त घोषणामा उसको पनि सहभागिता हुन्छ ।
माओवादीको पुस १ गते एक्लै नेवाः स्वायत्त राज्य घोषणा गर्ने कार्यक्रम ल्याएपछि प्रश्न उठेको छ- नेपाः राष्ट्रिय पार्टीले पनि छुट्टै घोषणा कार्यक्रम बनाउनुपर्ने हो कि ? हो, सबै पार्टीले छुट्टाछुट्टै घोषणा गर्नुपर्छ, ताकि नेवाः राज्यप्रति उनीहरूको प्रतिबद्धता जाहेर होस् । तर, नेपाली कांग्रेसले राज्य पुनर्संरचनाको खाका पेस गरेको छैन । एमालेले पेस गरेको खाकामाथि खड्ग ओलीजस्ता नेताहरूको विरोध छ । नेवाः राज्यप्रति प्रतिबद्ध प्रभावशाली पार्टीमा हाललाई माओवादी र नेरापा मात्रै देखिएको छ । यद्यपि पुस ११ गते हुने घोषणामा नेपाली कांग्रेस र एमालेका नेवार संगठनहरू क्रमशः लोकतान्त्रिक नेवाः दबू र नेपाल लोकतान्त्रिक नेवाः संघ पनि संलग्न छन् ।
नेवाः राज्यको सीमांकन ः माओवादी, एमाले, कांग्रेस र नेरापाबाट प्रस्तावित सीमा फरक-फरक देखिएको छ । कांग्रेसका नेवार नेता गोपालमान श्रेष्ठको अनौपचारिक भनाइअनुसार काठमाडौं, ललितपुर र भक्तपुर तीन जिल्लालाई नेवाः राज्य भन्न सकिन्छ । माओवादीले काभ्रेको बनेपा, धुलिखेल, पनौतीसम्म समेटेको छनक छ । एमालेले नुवाकोट र धादिङको सदरमुकाम पनि समेटेको छ । नेरापाले दक्षिणमा हेटौंडा र नारायणघाट, पूर्वमा दाप्चा र पलाञ्चोकभगवती, पश्चिमामा आरुघाट गोरखाबजार र बन्दीपुर, उत्तरमा चौतारा र त्रिशूली बजारसम्म समेटेको छ । र, यस राज्यभित्र चेपाङ र ह्योल्मो जाति र तिनका बस्ती पनि संघीय ढाँचामा रहने प्रस्ताव राखेको छ । सुनुवार, माझी, दनुवार, जिरेल, थामी पनि यस राज्य संघमा सामेल हुन चाहेमा स्वागत गरिनेछ । सीमा निर्धारण गर्दा नेवाः र तामाङबीच सौहार्द वार्ता र समझदारी हुनुपर्छ । पुस ११ गते घोषणा हुने नेवाः स्वायत्त राज्यको सीमा ऐतिहासिकताका आधारमा १२ जिल्लाभित्र फैलिएको छ । तर, माओवादी र संघर्ष समितिले गर्ने घोषणा विस्तृत सीमासहितको होइन, केवल सैद्धान्तिक अवधारणा मात्र हुनेछ ।
संघीयता, स्वायत्तता र स्वशासन ः संघीयतामा जान लागेको नेपालमा केही राज्य जातीयताकै आधारमा निर्माण हुँदै छ, यसलाई रोकेर रोक्न सकिने स्थिति अब छैन । तर, यी राज्यसँग जोडिएका संघीय, स्वायत्त वा स्वशासित विशेषण भने बहसकै विषय बनेका छन् । कसैले यी राज्यको संघीय स्वरूपलाई भारतका प्रदेश वा अमेरिकाका राज्यसँग तुलना गरेका छन् । कसैले स्वायत्त राज्यलाई चीनका तिब्बत र हङकङ वा क्यानडाको क्युबेकसँग दाँजेका छन् । संघीयताको स्पष्ट मोडेलमा अमेरिकी राज्य पर्छन् भने स्वायत्तताको मोडेलमा चीनका तिब्बत र हङकङ पर्छन् । यहाँका जातीय राज्यहरूले खोजेको मोडेल जातीय स्वशासित राज्य हो । आत्मनिर्णयको अधिकारको मोडेल त लेनिनको सोभियत संघ हो, जुन छिन्नभिन्न भइसकेको छ ।
माओवादी नेता डा. बाबुराम भट्टराईका अनुसार मगरात स्वायत्त राज्य भनेको इतिहास र भूगोल समेटेको मगरातको भू-भाग हो, मगरको जातीय राज्य होइन । मगरात स्वायत्त राज्यभित्र रहेका सबै जातजातिले समानुपातिक ढंगले राज्यको अधिकार र उपभोग गर्न पाउँछन् । एमालेले स्वायत्तता र स्वशासनबारे आधिकारिक व्याख्या गरेको छैन ।
नेरापाले भने नेवाः संघीय राज्य भनेको नेवारको राजनीतिक अधिकार भएको नेवाः स्वशासित राज्य भन्न खोजेको छ । यसभित्र रहेका गैरनेवारका राजनीतिक अधिकार फरक-फरक हुन सक्छन् । अन्य भू-भागमा जुन जातिको जातीय राज्य हुन्छ, उसले त्यही राज्यमा चुनावमा उठ्ने र भोट हाल्नेजस्ता राजनीतिक अधिकार प्राप्त हुनेछ । कतै आप\mनो राज्य नहुने दलितजस्तो जातिले भने आरक्षित राजनीतिक अधिकार पाउनेछ । अन्य जातिको हकमा ००७ सालअघिदेखि बसोबास गर्दै आइरहेको र नेपालभाषा प्रयोग गर्न मञ्जुर हुने स्थितिमा तिनलाई नेवारसरह नै अधिकार प्राप्त हुनेछ । नेवाः राज्यबाहिरका नेवारले पनि यस राज्यको राजनीतिक अधिकार प्राप्त गर्नेछन् ।
नेवाः स्वशासित राज्यलाई यसरी राजनीतिक अग्राधिकारको रूपमा परिभाषित गर्दा यस राज्यभित्र यहीँका आदिवासी जाति मात्र अधिकारप्राप्त बासिन्दा हुनेछन् । यस राज्यभित्र अन्य जातिलाई घरजग्गाको स्वामित्वसँगै व्यापार गर्ने, जागिर खाने, उद्योग सञ्चालन गर्ने स्वतन्त्रता हुनेछ । यस राज्यमा बसोबास गर्ने गैरआदिवासीले नेपालभाषा र चेपाङभाषा पनि सिक्नुपर्नेछ । जातीय संघीय राज्यभित्रका अल्पसंख्यक आदिवासीलाई पनि आरक्षित राजनीतिक अधिकार दिनुपर्नेछ ।
नेपालका आदिवासी ः नेपालमा संघीय राज्यहरू जातीय, भाषिक र क्षेत्रको आधारमा संरचना हुने भएपछि 'को आदिवासी र को अन्य' भन्ने प्रश्न उठेको छ । नेपाल आदिवासी जनजाति महासंघले ५९ वटा जातिलाई आदिवासी जनजातिमा सूचीकृत गरेको छ । यसमा अरू जातिले आफूलाई पनि समावेश गर्नुपर्ने मागसहित निवेदन दिएका छन् र सरकारले यसबारे कार्यदल पनि बनाएको छ ।
अन्तरिम संविधानले अन्य जातिभित्र पारेको क्षेत्री जातिले पनि 'खस भनेको आदिवासी/जनजाति हो' भनेर निवेदन दिएको छ । कणर्ालीमा खस साम्राज्य र सभ्यता सिर्जना गर्ने यो जाति आदिवासी/जनजाति नै हो । यता मधेसी मूलका जनताले पनि आफूलाई छुट्टै पहिचान र मधेस राज्य मागेका छन् । दलितको सूची बनेकै छ । अन्यभित्र अब बाहुन र सन्न्यासी मात्र बच्ने भएको छ ।
बाहुन, सन्न्यासी र दलितले आप\mनो संघीय राज्य यहाँ र यस्तो हुनुपर्छ भनेका छैनन् । त्यसमा केही क्षेत्री पनि मिसिएका छन्, जसले अझै पनि एकात्मक खस राजतन्त्र बिर्सिन सकेका छैनन् । मधेसीहरूको एक समूहले आफूलाई मधेसी नभनी पिछडा वर्गमा राख्नुपर्ने माग गरेको छ । उसको भनाइमा, मधेस भारतको ऐतिहासिक भू-भाग हो, अतः नेपालमा मधेसको माग गर्नु असान्दर्भिक छ, मधेस नै नभएपछि मधेसी पहिचानको पनि अर्थ छैन ।
-शाक्य नेपाः राष्ट्रिय पार्टीका अध्यक्ष हुन्)
Source : http://www.nayapatrika.com/newsportal/view/8649.html